Timacum Minus (drugi nazivi: Ravna, Kuline, Gradište) je arheološki lokalitet koji se nalazi pored naselja Ravna, 8 km severno od Knjaževca u Zaječarskom okrugu, na levoj obali Belog Timoka, na rimskom putu Naissus–Ratiaria. Ravna je najstarije vojno utvrđenje u timočkoj oblasti, koje se datira u period između I i VI veka.
Prva arheološka istraživanja vršena su između 1899. i 1902. godine pod vođstvom Antuna fon Premerštajna iz Austrijskog arheološkog instituta i Nikole Vulića profesora Beogradskog univerziteta. Savremena iskopavanja počela su 1975. godine pod pokroviteljstvom Arheološkog instituta iz Beograda i Zavičajnog muzeja iz Knjaževca. Sistematskim istraživanjima utvrđeno je postojanje tvrđave, naselja sa termama i nekropola.
Timacum Minus – Ravna je utvrđenje pravougaone osnove /110×138,5 m/, nastalo je u I veku. Najstarije utvrđenje, bilo je sagrađeno od zemljanih bedema, sa drvenim kulama na uglovima i palisadom, okruženo rovom. Timacum Minus se pominje 78. godine kao sedište jedne rimske jedinice – kohorte I Thracum Syriaca, koja je prebačena u Gornju Meziju i kojoj je dodeljena Cohors II Aurelia Dardanorum. Obnovom i dogradnjom utvrđenje Timacum Minus dobija kule u čije su zidove ugrađeni spomenici sa obližnje nekropole iz ranijeg perioda. Utvrđenje od kamena na približno istom prostoru sa zaobljenim uglovima sa unutrašnje strane, gde su se nalazile četvorougaone kule, sagrađeno je od tesanog kamena i rečnih oblutaka u malteru. Na sredini zapadnog bedema smeštena je kapija /Porta Principalissinistra/ širine 3 metra, sa po jednom kulom kvadratnog plana sa strane, dok je severni bedem imao jednostavan prolaz /Porta Decumana/ širine 2 metra. Unutrašnji prostor utvrđenja Timacum Minus bio je ispunjen različitim građevinama /žitnica – horreum, štabska zgrada – principia/. Poslednja obnova utvrđenja Timacum Minus je iz doba cara Justinijana. Ravna – Timacum Minus je tada bila deo unutrašnjeg limesa zaštite Rimskog carstva od provale varvara. Karakteristično je da zidovi pojedinih kula formiraju trougao ili petougao sa šiljastim završetkom na spoljnoj strani. U srednjem veku je na ovom prostoru bila velika nekropola. Iz sačuvanih opisa i planova vidi se da je dominantan položaj zauzimalo utvrđenje sa visokim, dobro sačuvanim bedemima i kulama. U neposrednoj okolini razvijalo se naselje /20 hektara/, sa objektima za stanovanje, vilama, hramovima, termama…Tako park Timacum Minus – Ravna obuhvata nekoliko celina:
Tvrđava (I-VI veka nove ere) je služila kao logor rimske pomoćne jedinice-kohorte i primala je od 500-1000 vojnika, pešaka i konjanika. Samo utvrđenje je od nastanka nekoliko puta dograđivano i četiri etape se mogu videti na samim zidinama. Unutrašnjost logora Timacum Minus bila je organizovana po uobičajenim rimskim normama /ukrštene pod pravim uglom, kapije sa porticima na sve četiri strane utvrđenja/, uz izuzetak jedne kružne građevine, koja je verovatno služila za obezbeđenje i čuvanje pijaće vode.
Terme Timacum Minusa – Ravne potiču iz II veka n.e. a prepravljane su u IV veku. Počivaju na sistemu stubića koji su držali pod, a između njih je strujao topao vazduh iz ložišta i ravnomerno grejao prostorije. Ulaz u terme Timacum Minusa se nalazio sa istočne strane i služio je kao garderoba, a obuhvatale su još i mlako zagrejanu prostoriju i dve jače zagrejane prostorije sa po jedinim ložistem, kao i hladno kupatilo sa manjim bazenom. Terme su bile omiljeno mesto za sastajanje vojnika i nalaze se na obali Belog Timoka, stotinak metara od tvrđave, a na jugozapadnom uglu utvrđenja registrovani su ostaci jos jednog rimskog kupatila.
Timacum Minus Lapidarijum – arheološki park se nalazi u školskom dvorištu u selu Ravna i obuhvata zbirku veličanstvenih kamenih spomenika pronađenih prilikom arheoloških istraživanja u periodu od 1975-1990. godine.
izvor: http://www.arheo-amateri.rs/2012/06/lokaliteti/ravna-timacum-minus/
historyofnis 